Buddhism on the road: over de boeddhistische voertuigen

Het boeddhisme is lange tijd mijn ‘favo’ religie geweest. Als ik een religie moest kiezen dan zou ik het boeddhisme aanhangen. Anyways, wat mij opvalt is dat veel mensen een ‘oud’ beeld van het boeddhisme hebben omdat op de meeste scholen ‘slechts’ het theravada boeddhisme wordt gedoceerd. Oh, en het ‘nieuwe’ beeld van boeddhisme bestaat uit de Happinez, yoga, en meditatie. Maar, het boeddhisme heeft veel meer aspecten. Het voert natuurlijk te ver om de religie tot in de details uiteen te zetten, maar wat ik wil laten zien is dat het boeddhisme uit ‘vier voertuigen’ bestaat, die onderling ook weer tig scholen kent. Kortom, het boeddhisme is complexer en veelomvattender dan je misschien denkt.

Het theravada boeddhisme

Dit is de oudste vorm van het boeddhisme, welke opkwam rond 500 voor Christus, en wordt ook wel het ‘hinayana’, ofwel het ‘kleine voertuig’, genoemd. Dit is het boeddhisme wat de eerste boeddha, Sidharta Gautama, is begonnen. Deze vorm van boeddhisme begon in 18 zogeheten scholen. De kennis die wij van het hinayana  boeddhisme hebben, is slechts van één school afkomstig: de theravada school. Moet je nagaan hoe divers deze religie in het begin al zou zijn geweest. 😉

Binnen het theravada boeddhisme kwamen de, and you should know this, vier nobele waarheden op, welke de kern vormen van het boeddhisme:

1. Dukkha: lijden. Wij lijden, zijn ontevreden, ervaren stress, en zijn onrustig in het leven.
2. Tanha: begeerte. De oorzaak van het lijden is begeerte; een hunkering naar datgene wat vergankelijk is. Ook wel ‘gehechtheid’ aan aardse materie.
3. Nirvana: het doel van het boeddhisme, namelijk uit de samsara geraken, en daarmee de oplossing voor het lijden.
4. Marga: therapie. Om het nirvana te bereiken, moet je eerst ‘in therapie’ om de begeerte los te laten en daarmee jezelf te verlossen van het lijden. De therapie de de boeddhisten bedoelen is het achtvoudige pad.

De boeddhistische gemeenschappen noemt men ‘sanga’ en daar leven vooral de monniken. Basically konden alleen mannen de verlichting bereiken en vrouwen moesten maar hopen dat ze als man reïncarneerden. Het doel was dus om de vier nobele waarheden te erkennen en te leven volgens het achtvoudige pad om zodoende de verlichting te bereiken.

Het mahayana boeddhisme

Mahayana betekent ‘het grote voertuig’. Deze stroming kwam op rond het begin van de jaartelling, en werd de grootste boeddhistische stroming. Binnen het mahayana zijn uiteraard weer verschillende scholen welke elk op hun eigen manier het boeddhisme vormgeven. Het mahayana verspreidde zich ook buiten de grenzen van India, waardoor het boeddhisme onder andere in China terecht kwam.

Het zuivere land
Binnen het mahayana boeddhisme heb je een stroming die zichzelf ‘het zuivere land’ noemt. Deze stroming is opgericht door boeddha Amithaba, en is een van de populairste boeddhistische scholen in China. Als je de leer van Amithaba volgt, zou je in zijn paradijs terecht komen. Een grappig, doch uiterst serieus, aspect van deze school is dat je de verlichting al kunt bereiken door maar lang genoeg Amithaba’s naam te blijven herhalen. Kost dat even minder moeite dan het achtvoudige pad en eindeloze meditatie… 😉

Het grootste verschil met het theravada boeddhisme is dat het mahayana uitgaat van het ‘bodhisattva-ideaal‘. Een boddhisatva is iemand die de verlichting heeft bereikt maar ervoor kiest om op de aarde te blijven om anderen te helpen bij het bereiken van het nirvana. Er ligt meer nadruk op compassie en minder op het individu.

Hiernaast kennen mahayana boeddhisten het concept sunyata, wat letterlijk ‘leegte’ betekent. Om de verlichting te bereiken, moest men inzien dat ‘alles leeg is’. De samsara en het nirvana zijn hetzelfde, en al onze concepten zijn leeg. Dit wordt vaak gekoppeld aan de zogenaamde boeddha-natuur: je bent al verlicht, maar je moet dat nog inzien, je moet ontwaken. Sunyata moet niet verward wordt met dat er niets bestaat, het is geen nihilisme. Het begrip wijst er meer op dat men niet in staat is om grip op de werkelijkheid te krijgen en dat elke theorie over, of beschrijving van, de werkelijkheid dus leeg is.

Het vajrayana boeddhisme

Vajrayana betekent ‘het diamanten voertuig’. Deze stroming kwam op rond 500 na Christus en is voortgekomen uit het mahayana als zijnde een vernieuwingsbeweging. Dit is de vorm van boeddhisme die tantra beoefent. Meestal wordt het Tibetaanse boeddhisme als voorbeeld van vajrayana genoemd.

Naast de leer van het mahayana, hecht het vajrayana veel belang aan praktische zaken en tantra-rituelen. Binnen deze stroming streven de boeddhisten naar het combineren van de perfecte wijsheid (het pad van de bodhisattva) met compassie. Een beetje ambigu hierbij is dat  geweldloosheid, ahimsa, een veel minder grote rol speelt bij het vajrayana boeddhisme als bij de andere twee vormen van boeddhisme.

Er zijn vier tantra-groeperingen:

1. Kriya tantra’s: dit is de grootste groep. Zij richten zich voornamelijk op rituelen en magie om materiële zaken te vergaren.
2. Carya tantra’s: deze groep volgt de leringen van Vairocana Boeddha. Tevens zijn ook zij gericht op het verkrijgen van materiële zaken.
3. Yoga tantra’s: zij volgen ook Vairocana, en diverse bodhisattva’s,  maar zij niet zozeer gericht op materieel. Het doel van deze groep is om ook echt boeddha te worden en niet het verkrijgen van mystieke krachten.
4. Anuttarayoga tantra’s: zij volgen voornamelijk Boeddha Aksobhya. Het doel is dat men zich realiseert dat men al boeddha is.Tevens doen ze aan erotische praktijken.

Trouwens, binnen sommige tantra-stromingen konden ook de vrouwen de verlichting bereiken. Is alweer anders dan het men-centered principe van de theravada’s hè?

Het navayana boeddhisme

Ten slotte is er nog het navayana, ofwel ‘het nieuwe voertuig’. Dit is eigenlijk het ‘moderne boeddhisme’. Rond 1500 na Christus kwam de westerse wereld in aanraking met het boeddhisme en sindsdien is er een constante uitwisseling van waarden geweest. Ironisch genoeg probeert het boeddhisme in China zich aan te passen aan de westerse interpretatie van het boeddhisme.

Goed, tot zover deze beknopte beschrijving van de vier boeddhistische voertuigen. Te beknopt eigenlijk, maar wel een duidelijke kennismaking, I hope. Er is over elk voertuig zoveel te vertellen, dat het vele blogposts zou vullen. Daarnaast is niet alles even toepasselijk op elke stroming, want uiteindelijk bestaat het boeddhisme uit ontzettend veel scholen die elk hun eigen leringen hebben, en hun eigen interpretaties voeren van de leringen die de mainstream biedt. Dus eigenlijk is er geen mainstream boeddhisme. Anyways, het moge duidelijk zijn dat het boeddhisme meer stromingen en kenmerken heeft dan dat je op de meeste scholen leert. 🙂

Welke vorm van boeddhisme kende jij nog niet? En, wat vind je van het idee ‘sunyata’?

Note: deze tekst is gebaseerd op mijn college-aantekeningen van de module ‘Boeddhisme’, welke ik volgde in november-december 2014

Volg mij via Bloglovin, Facebook, Twitter, of Instagram!