Mythen kunnen op meerdere manieren geanalyseerd en geïnterpreteerd worden. Elke methode levert weer andere inzichten op, zoals zichtbaar zal zijn als je deze structuralistische analyse van de mythe van Demeter en Persephone vergelijkt met de Jungiaanse analyse van deze mythe. Een structuralistische analyse kijkt naar de relaties tussen personages en elementen in een narratief en koppelt hier bepaalde waarden en/of eigenschappen aan. Denk hierbij aan kenmerken die horen bij de vaderrol: zorgzaamheid, advies, bescherming. Een ander voorbeeld betreft de sociale status van elementen. Rijkdom impliceert een hoge sociale status en armoede een lage sociale status. Wat een structuralistische aanpak doet is eigenlijk kijken naar of de relaties en elementen wel kloppend zijn en welke inzichten een mogelijke disbalans oplevert. Het is een nogal lastige methode en veel beter kan ik het niet uitleggen, so I hope you’ll find this interessting.
Structuralistische analyse
Zeus is de vaderfiguur, de oppergod in de hemel, en de broer van Demeter en Hades. Hades is een omgekeerde van Zeus; geen vader en de heerser in de onderwereld. Echter is Hades tevens de behoeder van de gestorven zielen, wat een (moederlijke?)zorgzaamheid impliceert. Demeter belichaamt het moederlijke, de vruchtbaarheid, en aangezien zij wordt geassocieerd met de landbouw bevindt zij zich tussen de hemel en onderwereld in. Tevens wordt de schoonheid van Demeters haar benadrukt; schoonheid wordt geassocieerd met een hoge sociale status. Persephone, ten slotte, is de dochter en het onschuldige kind, de tegenhanger van Demeter; nog onvolwassen, speels, maar eveneens ‘schoon’.
Wat er gebeurt, is dat Zeus wegkijkt zodra Hades Persephone ontvoert; iets wat totaal niet past bij zijn vaderlijke rol. Zeus staat sowieso bekend als een god die zijn eigen belangen nastreeft en eigenlijk totaal niet vaderlijk en zorgzaam is, terwijl Hades geheel tegen zijn positie in wel zorgzaamheid in zich heeft. Overigens rijdt Hades in een gouden koets, wat rijkdom impliceert en derhalve een hoge sociale status met zich meedraagt. Ook dit gegeven klopt niet met Hades’ positie als heerser in de onderwereld – de notie van het ondergrondse, dierlijke, natuur en derhalve een lage sociale status.
De verhoudingen komen dankzij de ontvoering van Persephone onder druk te staan. Als je Persephone beziet als de tegengestelde van Demeter, is Demeter letterlijk een stuk van zichzelf kwijtgeraakt. Haar rouw heeft dramatische gevolgen voor de mensen aangezien Demeter haar plicht als godin van de landbouw verzaakt. De relatie met Zeus loopt een deuk op als blijkt dat hij Persephone heeft weggegeven aan Hades zonder Demeters weten. Dit kan de macht van het mannelijke boven het vrouwelijke impliceren; de man neemt de beslissingen en is geen verantwoording schuldig aan zijn vrouw.
Als Demeter in haar rouw de zorg voor Demophoon op zich neemt, kan dit als een compensatie worden gezien voor het gemis van Persephone. Demophoon is tegengesteld aan Persephone; een jongen, baby, in de armen van Demeter, menselijk in plaats van onsterfelijk, etc. Demeter probeert hem onsterfelijk te maken door hem in het vuur te roosteren, maar wordt verhinderd door de biologische moeder van Demophoon. Vanuit Levi-Strauss’ denken, zou ik dit interpreteren als een overwinning van de cultuur op de natuur. De culturele mensheid tegenover het natuurlijke goddelijke; het willen veranderen van Demophoon in een god zou hem naar de kant van de natuur trekken en dus uit de cultuur halen. De moeder voorkomt dit en houdt daarmee haar zoon in de wereld van de mensen.
In de onderwereld poogt Hades Persephone te overtuigen van het feit dat hij een goede echtgenoot voor haar zal zijn. Echter, hij verleidt haar ook om iets te eten en ontneemt haar daarmee haar vrijheid om te gaan en staan waar zij wil. Persephone is nu gebonden aan de onderwereld, en dus aan Hades. Wederom overheerst het mannelijke het vrouwelijke. Tevens doorgaat Persephone hier de transformatie van kind naar volwassen vrouw. Ze wordt de echtgenote van Hades en verwerft middels het huwelijk een hoge sociale status, doch zonder vrijheid van gaan/wil.
Als Demeter met haar dochter herenigd wordt, merkt ze gelijk de transformatie op; er klopt iets niet. Persephone is niet langer Demeters tegenpool, doch nog wel haar dochter. Op verzoek van Zeus neemt Demeter – nu haar verdriet is gestild – haar taak als godin van de landbouw en vruchtbaarheid weer op zich. Wederom volgt de vrouw de bevelen van de man op, echter is nu duidelijk dat het emotionele aspect een vrouw wispelturig en ongehoorzaam kan maken. In haar verdriet verzaakte Demeter haar taken en luisterde zij niet naar Zeus, maar nu haar verdriet gestild is en zij haar dochter weer heeft gezien, hervat zij haar eerdere rol.
Volgens mij heb ik de meeste/belangrijkste elementen en omkeringen nu wel benoemd. Structuralistisch analyseren vind ik erg lastig, dus ik weet niet zo goed waar ik nu verder nog naar moet kijken. Wat mij vooral opvalt in deze mythe is de verdeling tussen man en vrouw en de ondergeschiktheid die vrouwen eigenlijk hebben ten opzichte van hun man. Zeus kan zomaar zijn dochter weggeven; Hades ontneemt Persephone haar vrijheid; Demeter heeft niets in te brengen tegen deze regelingen. Echter, Demeters emoties hebben grote gevolgen voor de overleving van de mensheid – wellicht wordt het emotionele als een gevaarlijk natuurlijk aspect voor het culturele gezien? Beheerst uw emoties anders zal de mensheid vallen, zoiets?
Ten slotte speelt het incestmotief ook nog een rol in deze mythe. Zeus, Demeter, en Hades zijn broers en zussen, Persephone is het resultaat van incest en huwt uiteindelijk haar oom. Er komt geen nieuw bloed bij kijken. Het huwen buiten de eigen (sociale) groep wordt gezien als uiting van cultivatie en het versterken van het eigen voortbestaan, terwijl huwen binnen de eigen groep de natuur symboliseert. De gevolgen van Hades’ incestueuze ontvoering zorgde ervoor dat Demeter de grond onvruchtbaar liet waardoor de mensen geen voedsel meer konden verbouwen. Een onderliggende boodschap zou dus kunnen zijn dat incest de overleving van de mensheid in gevaar brengt.
Geef een reactie