De oosterse zienswijzen zijn totaal verschillend van de westerse filosofieën. Bij sommige begrippen kunnen wij ons totaal geen voorstelling maken, zoals het concept van de leegte, sunyata. Well, we kunnen ons er wel een voorstelling van maken, maar zullen het lastig te begrijpen vinden. Toch kunnen wij ‘westerlingen’ een hoop leren van de oosterse zienswijzen.
Zo kennen de Chinezen een concept wat ze wu wei noemen. Dit betekent ‘niet-handelen.’ In de Chinese tradities gaat het vooral om deugd; deugdzaam zijn, deugdzaam handelen, vrij van ondeugdelijkheid, enz. Maar, wat is deugvol handelen? Of, is het juist een deugt om niet te handelen? Kun je eigenlijk wel iets bereiken door niet te handelen? De taoïsten en confucianisten denken hier beiden anders over… Laten we uitgaan van een taoïstische stelling en kijken hoe het gesprek zich ontwikkeld:
Wu wei is de sleutel tot deugd.[1]
Harmonie is in het Chinese denken erg belangrijk, wat blijkt uit het vrijwel probleemloos naast elkaar bestaan van het confucianisme, taoïsme, en boeddhisme als de drie grootste religies in China. Echter, waar het de kern van deugd betreft, zijn de taoïsten en confucianisten het oneens. De een zegt dat je moet ontleren, de ander dat je moet leren om wijs en deugdvol te zijn. Is het niet-handelen deugdvol, of hebben de confucianisten gelijk en moet men leren, en dus handelen, om wijs en deugdvol te zijn? De vraag is of de disharmonie tussen deze twee visies kan worden opgelost, of dat er altijd onenigheid zal blijven.
Argumentatielijn 1
Wu wei leidt tot orde, en orde is deugd. Door niet te handelen verloopt alles als vanzelf. Een wijs heerser zorgt ervoor dat het volk vrij van kennis is, evenals vrij van verlangen. Zonder verlangens begeert men niets, waardoor er ook niet gestolen zal worden. Zonder begeerte raakt men ook niet verward. Door niet te handelen, zal er orde en deugd zijn.[2]
Deugd door niet-handelen, dat gaat toch niet? Uitgaande van de goedheid van de menselijke natuur, zitten in eenieder de kiemen van menselijkheid, plichtsbesef, ceremonieel gedrag, en inzicht.[3] Echter, het zijn nog slechts kiemen en deze moeten gevoed worden om te groeien. Door te leren, door te groeien, en door te handelen ontwikkelen deze kiemen zich zodat de goede, deugdzame natuur van de mens volledig tot uiting komt. Niet-handelen zorgt ervoor dat een kiem nooit zal bloeien, wat betekent dat de mens geen deugdzaamheid zal kennen. Daarnaast, moet men niet leren om vrij van verlangens te zijn?[4]
Hoe kan men afleren wat men niet kent, is de gepaste wedervraag. Als men niet-handelt, en de wijze heerser houdt de mensen af van kennis en begeerte, is er al geen verlangen. Geen verlangen impliceert dientengevolge dat er niets is om af te leren. Door niet te handelen, zal men vrij van ondeugd blijven en meedeinen op de natuurlijke stroom van het leven.
Argumentatielijn 2
Een baby is vol met deugd, nog onbeschreven en ongeleerd. Een baby bezit volmaakte innerlijke harmonie. In zijn zwakte, zal geen enkel roofdier hem aanraken. Door zijn niet-handelen, wordt er voor hem gezorgd en over hem gewaakt. Door niet te handelen, wordt hij niet gedeerd. Leeg van begeertes en verlangens is een baby, totdat hij begint met leren en handelen.[5] Wie studeert, vermeerdert. Wie bezig is met de tao vermindert. Door niet te handelen, regelen de energieën zichzelf en is er harmonie. Door te handelen verstoren wij enkel de energieën, en verstoren is een vorm van ondeugd.[6]
Een baby is onbeschreven, wat impliceert dat het deugd noch ondeugd bezit. Deugd komt nooit alleen[7], deugd dient geleert en beoefent te worden. Zij die deugd bezitten, zullen dit aan anderen moeten leren.[8] Een wijs heerser zal hierin ook het goede voorbeeld moeten geven; als hij deugd toont, zal het volk dit overnemen.[9] Deugd is dus een uiting, ofwel een handeling, en deugdvol handelen gebeurt vanuit de juiste qi en zal daarom niet botsend zijn.
Een baby is puur, evenals de tao puur is. Wu wei belichaamt de deugd van het niet-handelen, en deze deugd zit van nature in de mens. Door te leren en te handelen verdwijnt deze deugd. Puur zijn is de enige deugd die recht doet aan de tao en daarom dient men niet te handelen.
Overweging
Het taoïsme kan mij niet van de waarheid van de stelling overtuigen. Voornamelijk dankzij de moeite in het weerleggen van het tweede contra-argument. Tevens bestaat niet-handelen alleen in relatie tot handelen, en daarom zie ik niet-handelen ook als een handeling. Niets bestaat bij gratie van iets en vica versa, dus in het een zit altijd iets van het ander besloten.[10] Wu wei is niet de sleutel tot deugd, omdat deugd zich uit in handelingen en daardoor geuit en (aan)geleerd moet worden. Kortom, ik acht de these onjuist, ondanks de poging deze te verdedigen.
Wat is voor jou ‘deugd’?
♥
Like what you read? Volg mij via Bloglovin, Facebook, Twitter, of Instagram!
[1] Gebaseerd op Daodejing vers 2C: “Therefore the sage… the wordless teaching.” Geciteerd uit: Daodeding, Engelse vertaling, geraadpleegd via: http://www.indiana.edu/~p374/Daodejing.pdf, p. 10.
[2] Vgl. Daodejing vers 3: “Als deugdelijke lieden… niet wordt geordend.” Nederlandse vertaling uit: Jan Bor & Karel van der leeuw (red.), 25 Eeuwen Oosterse Filosofie, (Amsterdam: Uitgeverij Boom, 2003), p. 388-389.
[3] Mencius: “Bezorgdheid is de…kiem van inzicht.” Ibid. p. 383.
[4] Gebaseerd op Mencius, ibid. p. 384-385, voornamelijk: “Als iets de… wat niet wegkwijnt. p. 385.
[5] Vgl. Daodejing vers 55: “Wie een rijke…vroeg ten onder.” Ibid. p. 391-392.
[6] Gebaseerd op Daodeding vers 48: “Bezig zijn met… onderhemelse te verkrijgen.” Ibid. p. 391.
[7] Vgl. De Analecten van Confucius vers 4.25: “The Master said… always has neighbours.” Geciteerd uit: De Analecten van Confucius, Engelse vertaling, geraadpleegd via:http://www.indiana.edu/~p374/Analects_of_Confucius_%28Eno-2015%29.pdf, p. 17.
[8] Gebaseerd op De Analecten van Confucius vers 14.4: “The Master said… not always ren.” Uit: De Analecten, p. 73.
[9] Gebaseerd op De Analecten van Confucius vers 12.19: “Ji Kangszi asked… will surely bend.” Uit: De Analecten, p. 63.
[10] Denk aan yin en yang.
Geef een reactie